Ein Ffynonellau Data: Prosiect Cymru1900

Yn 2013 fe lansiodd Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Prifysgol Cymru a Chasgliad y Werin Cymru wefan newydd i harneisio grym gwirfoddolwyr i gofnodi holl enwau lleoedd Cymru fel yr oeddynt yn ymddangos ar fapiau Arolwg Ordnans diwedd y cyfnod Fictoraidd.

Prosiect arloesol cydweithredol oedd Cymru1900Wales.org a ofynnodd i ymwelwyr â’r wefan astudio mapiau hanesyddol o Gymru, wedi’u cyhoeddi gan yr Arolwg Ordnans rhwng 1899 a 1908, a chofnodi a geoleoli’r holl destun oedd yn cael ei ddangos ar y mapiau: enwau trefi, pentrefi, coetiroedd, ffermydd, afonydd, tarddellau, plastai ac ati.

Ymhen amser, roedd gwirfoddolwyr gwefan Cymru1900Wales.org wedi trawsgrifio oddeutu 294,000 o gofnodion o’r mapiau 6 modfedd i’r filltir o Gymru yng Nghyfres y Siroedd yr Arolwg Ordnans, Ail Argraffiad. Cafodd llwyddiant y fethodoleg a ddatblygwyd gan bartneriaid y prosiect ei gadarnhau pan ehangwyd y bartneriaeth a’r wefan yn 2016. Gyda chyfraniad partneriaid newydd, sef Prifysgol Portsmouth a Llyfrgell Genedlaethol yr Alban, datblygwyd y platfform ymhellach wrth greu’r wefan GB1900.org hynod o lwyddiannus.

Mae tua 125,000 o gofnodion o brosiect Cymru1900 wedi’u cynnwys yn y Rhestr o Enwau Lleoedd Hanesyddol Cymru (roedd llawer o’r data gwreiddiol yn cynnwys data heblaw am enwau lleoedd, wedi’u defnyddio gan yr AO i ddynodi nodweddion megis llwybrau troed, chwareli, tarddellau ac ati), ac mae’r rhain yn ymdrin yn drylwyr iawn â phob rhan o Gymru ac yn sicrhau, ni waeth ble yng Nghymru y byddwch chi’n chwilio, y dewch o hyd i enwau lleoedd fel yr oeddynt yn ymddangos pan gafodd y mapiau Arolwg Ordnans eu cyhoeddi ar ddechrau’r 20fed ganrif.

I ddysgu mwy am brosiect GB1900, cliciwch yma.