Byddwch wedi sylwi erbyn hyn bod map 1900 wedi dychwelyd i'r wefan ar ôl ychydig wythnosau o fod ar goll. Roedd hyn yn ganlyniad i newidiadau trwyddedu a thechnolegol y tu ôl i'r llen a oedd y tu hwnt i'n rheolaeth. Rydym yn falch o allu adrodd bod y problemau bellach wedi'u datrys, a'r dechnoleg wedi'i hadnewyddu. Yn wir, rydym yn gobeithio gallu ychwanegu haenau eraill o fapiau hanesyddol at y wefan yn y dyfodol. Ymddiheuriadau am unrhyw broblemau sydd wedi achosi gan y diffyg mapio dros dro.
Un ymateb gyson a gafwyd yn yr holiaduron a anfonasom allan oedd bod eisiau gwella'r broses chwilio, a'i symleiddio, fel na fyddai angen sillafu'r enw yr oeddech yn chwilio amdano'n union debyg i'r ffurf a geir yn y Rhestr. Hynny yw, bod modd hepgor cyplysnodau. Rydym wedi gwneud hyn, felly mae'r broses chwilio'n haws i'w defnyddio nac erioed o'r blaen, ac rydym yn siŵr y byddwch yn dod o hyd i hyd yn oed mwy o wybodaeth!
Yn ogystal â hyn, rydym wedi ychwanegu'r gallu i chwilio fesul côd post, fel y gallwch ddod o hyd i'r enwau sydd o gwmpas eich cartref yn haws. Gobeithiwn y bydd y newidiadau hyn yn hwyluso'ch defnydd o'r Rhestr, ac yn peri i chi wario hyd yn oed mwy o amser yn pori trwyddi.
Mae’r Rhestr Enwau Lleoedd Hanesyddol wedi bodoli ers pum mlynedd bellach, ac mae’r tirlun ynghylch enwau lleoedd wedi newid yn sylweddol ers hynny. Sefydlwyd y Rhestr fel ymateb i’r pryder cynyddol bod treftadaeth enwau lleoedd Cymru’n cael ei cholli yn sgil pryniant tai yn yr ardaloedd Cymraeg eu hiaith, twf yn niferoedd y tai haf, a gor-dwristiaeth. Roedd gan y Rhestr ddau bwrpas; yn gyntaf, perswadio aelodau o’r cyhoedd i gadw enwau hanesyddol eu tai ac annog yr awdurdodau lleol i ddefnyddio enwau hanesyddol wrth enwi ac ail-enwi strydoedd a datblygiadau newydd, ac yn ail, i greu cofnod o holl gyfoeth enwau lleoedd Cymru, fel bod modd cadw’r enwau’n fyw, hyd yn oed yn yr achosion lle nad oeddent bellach yn weladwy ar waliau’r tai.
Ar ôl pum mlynedd o waith caled, rydym wedi profi cryn lwyddiant. Mae’r Rhestr bellach yn cynnwys ychydig dan 700,000 enw o 1254 ffynhonnell ac mae’r rhan fwyaf o’r awdurdodau lleol yn defnyddio ein data ac yn cadw enwau hanesyddol yn fyw trwy eu defnyddio ar arwyddion stryd. Rydym wedi rhoi dwsinau o sgyrsiau cyhoeddus ar bwnc enwau lleoedd, ar lein ac wyneb yn wyneb, ac mae rhai ohonynt ar gael ar sianel YouTube y Comisiwn Brenhinol. https://www.youtube.com/watch?v=HJccnH93BA0&t=8s Rydym wedi gweld gwelliant yn sgil sefydlu’r Rhestr, ond nid da lle gellir gwell.
Mae pumed penblwydd y Rhestr yn rhoi cyfle i ni gymryd stoc a gofyn barn y cyhoedd a’r arbennigwyr ynglŷn â sut gallen ni gryfhau’r Rhestr a’i hybu’n fwy effeithlon ymysg y cyhoedd, fel bod cymaint â phosibl o bobl Cymru’n gallu dysgu am ein henwau lleoedd ni. Llenwyd holiadur gan aelodau o’r cyhoedd, yn gofyn iddynt leisio eu barn am sut y gellid gwella’r Rhestr, a ffurfiwyd grŵp tasgio a gorffen gyda chynrychiolwyr o’r Llywodraeth, llywodraeth lleol, Cadw, Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg a’r Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd i ystyried beth fyddai’r camau nesaf i’w cymryd.
Mae’r broses honno bellach wedi’i chwblhau, a gallwch ddod o hyd i’r adroddiad terfynol yma. Y gobaith yw y bydd dilyn cymhellion yr adroddiad yn fodd i ni dyfu’r Rhestr, a sicrhau ein bod yn cadw treftadaeth enwau lleoedd amhrisiadwy Cymru’n ddiogel i genedlaethau i ddod.
